Το φαινόμενο της αναλγησίας πόνου: Όταν το σώμα «σιωπά»

Ο πόνος είναι ίσως το πιο παρεξηγημένο βιολογικό σήμα. Αν και τις περισσότερες φορές μας προκαλεί δυσφορία, στην πραγματικότητα λειτουργεί ως ένας μηχανισμός προστασίας, ειδοποιώντας μας ότι κάτι δεν πάει καλά στο σώμα μας. Τι συμβαίνει, όμως, όταν ο πόνος… απουσιάζει; Το φαινόμενο της αναλγησίας πόνου έρχεται να ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη σχέση μας με το σώμα μας.

Τι είναι η αναλγησία πόνου;

Με τον όρο «αναλγησία» περιγράφουμε την απουσία ή σημαντική μείωση της αίσθησης του πόνου. Αυτό μπορεί να είναι είτε αποτέλεσμα φυσικών μηχανισμών του οργανισμού, είτε παθολογικών καταστάσεων. Σε αντίθεση με την απλή αντοχή στον πόνο, η αναλγησία δεν αφορά την «ψυχική δύναμη» να αντέξουμε, αλλά την ίδια την εξουδετέρωση της νευρολογικής μετάδοσης του πόνου.

Μηχανισμοί φυσικής αναλγησίας

Το σώμα μας διαθέτει «φυσικά οπιοειδή», όπως οι ενδορφίνες, που απελευθερώνονται σε καταστάσεις έντονου στρες ή σωματικής καταπόνησης. Αυτά τα μόρια μπλοκάρουν προσωρινά τα σήματα πόνου, προσφέροντας μια αίσθηση «αναισθησίας».

Αθλητές έχουν συχνά αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια ενός κρίσιμου αγώνα τραυματίστηκαν αλλά δεν ένιωσαν πόνο μέχρι να τελειώσει η προσπάθεια. Παρόμοια, στρατιώτες στο πεδίο της μάχης έχουν αντέξει σοβαρούς τραυματισμούς χωρίς να το αντιληφθούν άμεσα.

Πολλοί δρομείς μεγάλων αποστάσεων βιώνουν το λεγόμενο “runner’s high”, μια κατάσταση ευφορίας που συνοδεύεται από μείωση της αίσθησης του πόνου.

Παθολογική αναλγησία: όταν λείπει το «καμπανάκι»

Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, η αναλγησία δεν είναι περιστασιακή, αλλά μόνιμη και γενετικά καθορισμένη. Πρόκειται για το σύνδρομο της συγγενούς αναλγησίας, μια εξαιρετικά σπάνια πάθηση όπου το άτομο δεν αισθάνεται καθόλου πόνο.

Παράδειγμα: Παιδιά με αυτή την πάθηση συχνά τραυματίζονται σοβαρά χωρίς να το καταλάβουν, μπορεί να σπάσουν κόκκαλα ή να καούν χωρίς να δείξουν αντίδραση. Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται «πλεονέκτημα», στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, αφού ο πόνος είναι απαραίτητος για την αυτοπροστασία.

Η ψυχογενής διάσταση

Ο πόνος δεν είναι μόνο σωματικός, αλλά και ψυχολογικός. Σε καταστάσεις έντονου σοκ ή τραύματος, το μυαλό μπορεί να μπλοκάρει προσωρινά την αίσθησή του. Έχουν καταγραφεί περιστατικά ανθρώπων που, μετά από τροχαία ατυχήματα, βγήκαν από τα συντρίμμια χωρίς να καταλάβουν ότι είχαν σπασμένα άκρα, εξαιτίας αυτής της «ψυχογενούς αναλγησίας».

Γιατί έχει σημασία να μελετούμε την αναλγησία;

Η κατανόηση των μηχανισμών της αναλγησίας έχει οδηγήσει σε σημαντικές ιατρικές προόδους. Οι έρευνες γύρω από τις ενδορφίνες και τους υποδοχείς τους έθεσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη νέων αναλγητικών φαρμάκων. Επιπλέον, η μελέτη της συγγενούς αναλγησίας προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για το πώς «χτίζεται» η εμπειρία του πόνου στον εγκέφαλο.

Ο πόνος, όσο ανεπιθύμητος κι αν είναι, αποτελεί βασικό κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Η αναλγησία πόνου μας θυμίζει ότι η απουσία του δεν είναι πάντοτε δώρο, αλλά συχνά ένας κίνδυνος. Παράλληλα, μας ανοίγει δρόμους στην ιατρική, την ψυχολογία και τη βιολογία, αποδεικνύοντας ότι ακόμα και η «σιωπή» του σώματος μπορεί να έχει πολλά να μας διδάξει. Κι έτσι, την επόμενη φορά που θα πονέσουμε, ας θυμηθούμε πως ίσως είναι το σώμα μας που προσπαθεί να μας σώσει.

Επιμέλεια κειμένου: Συντακτική ομάδα Α.Λ.Π.

---

Το σώμα και η ψυχή στέλνουν σήματα.

Μάθε να τα αναγνωρίζεις καλύτερα μέσα από το online πρόγραμμα “Ψυχοσωματική Υγεία: Όταν το Σώμα Μιλάει“

κάνοντας κλικ εδώ!