Μαθημένη Ανημπόρια: Όταν η ψυχή ξεχνά ότι μπορεί

Όλοι έχουμε περάσει στιγμές που νιώθουμε ότι «δεν έχει νόημα». Ότι ό,τι κι αν κάνουμε, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Είναι σαν να προσπαθούμε να κολυμπήσουμε κόντρα σε ρεύμα και, στο τέλος, να τα παρατάμε. Αυτό το φαινόμενο οι ψυχολόγοι το ονομάζουν μαθημένη ανημπόρια και το περιέγραψε για πρώτη φορά ο Martin Seligman. Με απλά λόγια, είναι όταν το μυαλό μας συνηθίζει να πιστεύει ότι δεν έχουμε έλεγχο στη ζωή μας, και έτσι σταματάμε να προσπαθούμε.

Όπως έλεγε ο Επίκτητος: «Δεν είναι τα πράγματα που μας ταράζουν, αλλά η γνώμη που έχουμε για τα πράγματα.» Αν η γνώμη μας γίνει «τίποτα δεν αλλάζει», τότε η μαθημένη ανημπόρια έχει ήδη ριζώσει βαθιά μέσα μας.

Παραδείγματα από την καθημερινότητα

Οικονομικές δυσκολίες: Ένας άνθρωπος που έχει απορριφθεί πολλές φορές σε συνεντεύξεις, μπορεί να σταματήσει να ψάχνει για δουλειά, πείθοντας τον εαυτό του ότι «δεν έχει καμία ελπίδα».

Υγεία: Κάποιος που δοκιμάζει συνέχεια δίαιτες χωρίς αποτέλεσμα, μπορεί να νιώσει ότι δεν θα καταφέρει ποτέ να βελτιώσει την υγεία του και να τα παρατήσει.

Σχέσεις: Ένα άτομο σε κακοποιητική σχέση μπορεί να πιστέψει ότι δεν υπάρχει διέξοδος, ακόμη κι όταν γύρω του υπάρχουν ευκαιρίες για βοήθεια και στήριξη.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το κοινό νήμα είναι η σκέψη: «Δεν έχει νόημα να προσπαθήσω.»

Τι συνέπειες έχει;

Η μαθημένη ανημπόρια δεν είναι απλώς μια περίοδος τεμπελιάς ή έλλειψης διάθεσης. Μπορεί να οδηγήσει σε:

• χαμηλή αυτοεκτίμηση,
• απώλεια κινήτρων,
• έντονο άγχος και θλίψη,
• περιορισμό των πραγματικών δυνατοτήτων μας.

Με άλλα λόγια, μας κλέβει το πιο σημαντικό: την πίστη στον εαυτό μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να την ξεπεράσουμε

Αναγνώρισε το πρόβλημα. Πες στον εαυτό σου: «Αυτό που νιώθω δεν σημαίνει ότι είμαι αδύναμος άνθρωπος, αλλά ότι έχω μάθει να σκέφτομαι έτσι μέσα από εμπειρίες.»

Μικρά βήματα, μικρές νίκες. Ο Αριστοτέλης έλεγε: «Είμαστε ό,τι επαναλαμβάνουμε. Η αριστεία λοιπόν δεν είναι πράξη, αλλά συνήθεια.» Ξεκίνα με κάτι μικρό – ένα περπάτημα, μια μικρή αλλαγή στην καθημερινότητα, μια απλή επιτυχία. Κάθε μικρή νίκη ξαναχτίζει την αυτοπεποίθηση.

Άλλαξε τον τρόπο που σκέφτεσαι. Όταν πιάνεις τον εαυτό σου να λέει «δεν μπορώ», δοκίμασε να το μετατρέψεις σε «μπορώ να κάνω ένα μικρό βήμα». Αυτό αλλάζει σιγά-σιγά την εσωτερική σου πεποίθηση.

Ζήτα υποστήριξη. Μίλα με φίλους, σε συγγενείς ή σε κάποιον ειδικό. Ο Σωκράτης έλεγε ότι «ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό» – δεν είναι ντροπή να ζητάς βοήθεια, είναι δύναμη.

Καλλιέργησε ανθεκτικότητα. Βάλε στην καθημερινότητά σου άσκηση, χαλάρωση, επαφή με τη φύση. Κράτα ένα ημερολόγιο μικρών επιτυχιών – θα εκπλαγείς όταν δεις πόσα καταφέρνεις χωρίς να το συνειδητοποιείς.

Μικρές ασκήσεις για κάθε ημέρα

• Γράψε κάθε βράδυ τρία πράγματα που πήγαν καλά μέσα στη μέρα, όσο μικρά κι αν είναι.
• Δοκίμασε να κάνεις κάτι καινούριο κάθε εβδομάδα (ένα διαφορετικό φαγητό, μια νέα διαδρομή, μια μικρή πρόκληση).
• Κράτα μια λίστα με «νίκες». Ακόμη και πράγματα όπως «σήκωσα το τηλέφωνο» ή «πήγα για 10 λεπτά περπάτημα» μετράνε.
• Χρησιμοποίησε μια θετική φράση σαν μάντρα το πρωί (π.χ. «Σήμερα θα κάνω ένα βήμα μπροστά»).

Κλείνοντας…

Η μαθημένη ανημπόρια δεν είναι μόνιμη. Είναι σαν ένα σύννεφο που μας κρύβει τον ήλιο, αλλά ο ήλιος είναι πάντα εκεί. Ο Νίτσε είπε: «Όποιος έχει ένα γιατί για να ζει, μπορεί να αντέξει σχεδόν οποιοδήποτε πώς.»

Το ζητούμενο είναι να ξαναβρούμε αυτό το «γιατί» και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να προσπαθήσει ξανά. Γιατί η πραγματική δύναμη δεν είναι να μην πέφτουμε ποτέ, αλλά να σηκωνόμαστε κάθε φορά λίγο πιο δυνατοί.

Από τη συντακτική ομάδα του Α.Λ.Π.

Ανακάλυψε ξανά τη δύναμή σου και καλλιέργησε μια πιο φωτεινή, ενεργή στάση απέναντι στη ζωή, μέσα από το online πρόγραμμα «Η Επιστήμη της Ευτυχίας»,

κάνοντας κλικ εδώ!