Εσύ τι χρονότυπος είσαι, πρωινός ή βραδινός;

Τα πρότυπα ύπνου επηρεάζουν τόσο την ψυχική μας υγεία όσο και την παραγωγικότητά μας. Για να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τον χρόνο και την ενέργειά μας, είναι επομένως απαραίτητο να κατανοήσουμε τον χρονότυπό μας. 

Οι ανθρώπινοι χρονότυποι ορίζονται χονδρικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: αυτούς που ξυπνούν νωρίς το πρωί και σε αυτούς που καθυστερούν να ξυπνήσουν.

Σε κάποιους αρέσει να ξυπνούν πολύ πρωί και είναι πιο παραγωγικοί τις πρωινές ώρες. Οι βραδινοί τύποι, από την άλλη, τείνουν να ξυπνούν αργότερα το πρωί και είναι πολύ πιο ενεργητικοί τις τελευταίες ώρες της ημέρας.

Η λαϊκή σοφία λέει ότι οι άνθρωποι που ξυπνούν νωρίς είναι πιο πιθανό να πάρουν αυτό που θέλουν. Είναι αλήθεια αυτό; Είναι καλύτερα να είσαι πρωινός ή βραδινός τύπος; Τι λέει η επιστήμη;

Ο χρονότυπός μας σχετίζεται με τον κιρκάδιο ρυθμό, μια διαδικασία που διατηρεί τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης περίπου τον ίδιο, ώστε να μπορεί να επαναλαμβάνεται κάθε 24 ώρες.  Ενώ ο κιρκάδιος ρυθμός είναι κάτι φυσικό, εξωτερικοί παράγοντες όπως το φως και η θερμοκρασία μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργία του. Για παράδειγμα, όσοι ζουν κοντά στον βόρειο πόλο είναι γνωστό ότι κινδυνεύουν από διαταραχές ύπνου. Διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού έχουν επίσης παρατηρηθεί σε ορισμένες διαταραχές της διάθεσης, όπως π.χ. της κατάθλιψης και της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής.

Γιατί έχουμε διαφορετικούς χρονότυπους;

Το «πρωί» και το «βράδυ» είναι εναλλακτικοί όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τον χρονότυπο και τις προτιμήσεις ενός ατόμου για το πότε επιλέγει να κοιμηθεί. Όσοι κλίνουν προς τον πρωινό τύπο προτιμούν να πηγαίνουν για ύπνο και να ξυπνούν νωρίτερα από εκείνους που κλίνουν προς τον βραδινό τύπο.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο χρονότυπός μας έχει να κάνει με το DNA μας, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το μοτίβο ύπνου μας. Ο χρονότυπος επίσης έχει αποδειχθεί ότι ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία. Υπάρχουν επίσης διαφορές στο φύλο, με τις γυναίκες να τείνουν να ξυπνούν νωρίτερα και γενικά να προτιμούν τις πρωινές δραστηριότητες σε σύγκριση με τους άνδρες.

Τα πρότυπα ύπνου, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικούς τομείς της ζωής μας.  Μελετώντας οι ερευνητές βρήκαν κάποιες ενδείξεις ότι οι πρωινοί τύποι μπορεί να έχουν καλύτερα αποτελέσματα στις εργασίες τους έναντι των βραδινών τύπων. Έχει παρατηρηθεί, επίσης, ότι το πρωινό ξύπνημα σχετίζεται με μεγαλύτερη εξωστρέφεια, ευσυνειδησία και ευχαρίστηση σε σύγκριση με το βραδινό.

Ωστόσο, υπάρχουν και πολλά θετικά που σχετίζονται με το να είσαι βραδινός τύπος. Ενώ οι πρωινοί τύποι μπορεί να έχουν ένα μικρό πλεονέκτημα, οι βραδινοί τύποι  διαθέτουν πιο δημιουργική και καινοτόμα σκέψη και είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες. Ωστόσο, έχουν υψηλότερο κίνδυνο για να εμφανίσουν περισσότερο άγχος και δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση.

Και οι δύο χρονότυποι έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Το κλειδί είναι να κατανοήσετε τα πρότυπα ύπνου σας, ώστε να μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε προς όφελός σας. Ο προσδιορισμός του χρονότυπού σας θα σας επιτρέψει να τον αξιοποιήσετε στο έπακρο. 

Ένας εύκολος τρόπος για να προσδιορίσετε τον χρονότυπό σας είναι να αφήσετε το ρολόι σας μακριά και να πειραματιστείτε χωρίς να βλέπετε την ώρα, με το πότε θέλετε να πάτε για ύπνο και πότε να ξυπνήσετε. Παρατηρείστε πόσες ώρες κοιμάστε, πόσο χρόνο σας παίρνει για να αποκοιμηθείτε και σε ποιο σημείο της νύχτας κοιμάστε βαθιά. Μπορεί να παρατηρήσετε ότι η ποιότητα ή η ποσότητα του ύπνου σας είναι καλύτερη όταν πηγαίνετε για ύπνο νωρίς το βράδυ ή όταν πηγαίνετε για ύπνο αργότερα. Μπορεί επίσης να βρείτε ότι είστε κάπου ανάμεσα στον πρωινό και τον βραδινό τύπο.

Μόλις αποκτήσετε εικόνα για τον χρονότυπό σας, θα ξέρετε για το ποια ρουτίνα ύπνου σας ταιριάζει. Η τήρηση αυτού του προγράμματος ύπνου σημαίνει ότι θα πρέπει να κοιμάστε όταν το σώμα σας είναι έτοιμο να ξεκουραστεί.

Μόλις εφαρμόσετε τη ρουτίνα ύπνου σας, σκεφτείτε πώς να διαχειριστείτε καλύτερα τις εργασιακές σας απαιτήσεις. Δυστυχώς, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι μπορείτε να αλλάξετε τον χρονότυπό σας, καθώς καθορίζεται κυρίως από την ηλικία, το φύλο και το DNA σας.

Η αναγνώριση του χρονότυπού σας και η σκέψη του πώς να αξιοποιήσετε στο έπακρο τον βιολογικό ρυθμό σας, μπορεί να σας βοηθήσει να εργαστείτε σύμφωνα με τις ανάγκες του σώματός σας και όχι ενάντια σε αυτές, εφόσον έχετε αυτή την δυνατότητα από το επάγγελμά σας. 

Η μεγιστοποίηση της δημιουργικότητας και της αποτελεσματικότητάς σας δουλεύοντας σε ώρες που ταιριάζουν με τον ύπνο σας θα σας βοηθήσει να νιώσετε ξεκούραστοι και ικανοί να εργαστείτε πιο παραγωγικά.

Επιμέλεια κειμένου: Συντακτική ομάδα Α.Λ.Π.

Η διατροφή επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας, φυσικά και το πώς κοιμόμαστε. Μάθετε το πώς, στο online πρόγραμμα «Η διατροφή… αλλιώς!»,

κάνοντας κλικ εδώ!