4 συνήθειες που χρειάζονται όλοι για καλύτερη ψυχική υγεία

Η ψυχική υγεία είναι ένα παρεξηγημένο θέμα…

• Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η ψυχική υγεία είναι θέμα DNA και ουσιαστικά βρισκόμαστε στο έλεος της χημείας του εγκεφάλου μας.
• Άλλοι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι απλώς θέμα δύναμης της θέλησης δηλαδή απλά «σκέψου θετικά».

Αλλά η αλήθεια είναι στη κάπου στη μέση.

Η ψυχική υγεία δεν είναι θέμα μοίρας ή απόφασης. Είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα συνηθειών. Ένας καλός τρόπος να ενισχύσετε και να διατηρήσετε την ψυχική σας υγείας, είναι μέσω της καλλιέργειας υγιεινών συνηθειών, και πιο συγκεκριμένα ψυχικών συνηθειών.

Αυτό δεν σημαίνει ότι άλλοι παράγοντες, όπως η βιολογία ή το κοινωνικό σας περιβάλλον δεν έχουν σημασία, σίγουρα έχουν σημασία. Εδώ, θα βρείτε τέσσερις συνήθειες που θα βελτιώσουν την ψυχική σας υγεία και τη συναισθηματική ανθεκτικότητά σας.

1. Να παρατηρείτε και να ελέγχετε το μυαλό σας.

Η ικανότητα να παρατηρείς το μυαλό σου και να σκέφτεσαι πώς λειτουργεί, είναι βασικό συστατικό για διαρκή ψυχική υγεία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ενεργούν στον αυτόματο πιλότο, ειδικά όταν βιώνουν έντονα συναισθήματα όπως:

• Νιώθετε άγχος και αμέσως προσπαθείτε να αποσπάσετε την προσοχή σας με δραστηριότητες χωρίς νόημα ή καλείτε έναν φίλο για να ξεχαστείτε.
• Αισθάνεστε λυπημένοι και αμέσως στρέφεστε στο αλκοόλ ή στο φαγητό για να σβήσετε τον πόνο σας.
• Νιώθετε θυμό και αμέσως ξεσπάτε, λέγοντας κάτι άσχημο, χτυπώντας μια πόρτα ή σκέφτεστε πόσο κακός είναι ο άλλος που σας θύμωσε.

Ο παρορμητισμός όχι μόνο οδηγεί σε κακές αποφάσεις με κακές συνέπειες, αλλά μας εμποδίζει να μάθουμε κάτι νέο για τον εαυτό μας.

Από την άλλη, αν καλλιεργήσετε τη συνήθεια να παρατηρείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας -ειδικά τα άβολα-, μπορεί να αρχίσετε να σας περιεργάζεστε. Όταν μαθαίνετε να είστε περίεργοι για το μυαλό σας, η αυτογνωσία και η ανάπτυξη δεν είναι πολύ μακριά.

Για παράδειγμα, αν αφιερώσετε ένα λεπτό για να περιεργαστείτε τον θυμό σας, μπορεί να συνειδητοποιήσετε ότι πίσω από το θυμό σας κρύβεται κάποιος φόβος – φόβος ότι οι άνθρωποι δεν θα σας αγαπήσουν γι’ αυτό που είστε, φόβος ότι θα είστε μόνοι, ίσως ακόμη και τον φόβο του ίδιου του θυμού σας. Που σημαίνει ότι ο θυμός, και όλες οι συμπεριφορές που προκύπτουν από αυτόν, είναι απλώς μια απόσπαση της προσοχής από το πραγματικό ζήτημα – τον φόβο και την ανασφάλειά σας.

Αλλά αυτό το είδος αυτογνωσίας είναι εφικτό μόνο εάν σταματάτε και παρατηρείτε το μυαλό σας από περιέργεια. Την επόμενη φορά που θα νιώσετε ένα δυνατό συναίσθημα, πατήστε το κουμπί παύσης και αναρωτηθείτε: Τι συμβαίνει στο μυαλό μου αυτή τη στιγμή;

2. Να είστε συμπονετικοί με τις δυσκολίες σας.

Ένα σίγουρο σημάδι ψυχικής υγείας είναι ότι μπορείτε να είστε συμπονετικοί με τον εαυτό σας όταν οι καιροί είναι δύσκολοι. Να προσεγγίζετε τα λάθη και τις δυσκολίες σας με ήπιο, ορθολογικό τρόπο, χωρίς να καταφεύγετε σε ακραία θετικότητα ή αρνητικότητα.

Με απλά λόγια, αυτό-συμπόνια σημαίνει ότι σε περιόδους πόνου ή ταλαιπωρίας, συμπεριφέρεσαι στον εαυτό σου όπως θα συμπεριφερόσουν σε έναν καλό φίλο – με ενσυναίσθηση, χωρίς κριτική και με μια αίσθηση ηρεμίας και προοπτικής.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ενώ οι περισσότεροι από εμάς είμαστε αρκετά καλοί στο να είμαστε συμπονετικοί με τους άλλους ανθρώπους, δεν είμαστε καθόλου συμπονετικοί με τον εαυτό μας:

• Όταν κάνετε ένα λάθος, αρχίζετε αμέσως να επικρίνετε τον εαυτό σας με αρνητικές αυτό-συζητήσεις και καταστροφικές προβλέψεις.
• Όταν αισθάνεστε αναστατωμένοι ή φοβισμένοι, επικρίνετε αμέσως τον εαυτό σας ότι είστε αδύναμος και θεωρείτε τον πόνο σας ως ανόητο ή ασήμαντο.
• Όταν είστε αβέβαιοι ή μπερδεμένοι, συγκρίνετε τον εαυτό σας με άλλους σαν να είναι ντροπή που αισθάνεστε έτσι.

Με άλλα λόγια, η προεπιλεγμένη ανταπόκρισή μας σε λάθη και δυσκολίες είναι να είμαστε σκληροί με τον εαυτό μας. Αυτό είναι πιθανότατα το αποτέλεσμα μιας κουλτούρας που επιμένει ότι ο μόνος τρόπος για να πετύχεις στη ζωή (επομένως και ευτυχία) είναι να είσαι σκληρός με τον εαυτό σου.

Αλλά δεν ισχύει καθόλου ότι το να είσαι σκληρός με τον εαυτό σου βελτιώνει είτε την επιτυχία είτε την ευτυχία σου μακροπρόθεσμα.

Το αντίδοτο στη συνήθεια να είσαι σκληρός με τον εαυτό σου είναι η αυτό-συμπόνια. Συμπόνια για τον εαυτό σου σημαίνει να αναγνωρίζεις τις αποτυχίες σου για αυτό που είναι χωρίς να ασχολείσαι με αυτές.

• Αυτό-συμπόνια σημαίνει να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι είσαι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των λαθών σου. 
• Συμπόνια για τον εαυτό σου σημαίνει ότι αναγνωρίζεις ότι το ότι αισθάνεσαι άσχημα δεν σημαίνει ότι είσαι και κακός.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη από την ικανότητα να είσαι ευγενικός με τον εαυτό σου.

3. Να είστε ευέλικτοι στη συμπεριφορά σας

Ένα ενδεικτικό σημάδι κακής ψυχικής υγείας είναι η άκαμπτη συμπεριφορά. Και το αντίθετό του -η ευελιξία- είναι το κλειδί για μια ισχυρότερη, πιο υγιή συναισθηματική ζωή. Ο ορισμός της παραφροσύνης είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά, παρά το γεγονός ότι δεν λειτουργεί.

Για παράδειγμα:

• Όταν νιώθετε κατάθλιψη και πεσμένοι, είναι πολύ εύκολο να απομονωθείτε από τον κόσμο.
• Όταν νιώθετε ενοχές ή ντροπή, είναι δελεαστικό να επαναλαμβάνετε τα λάθη του παρελθόντος σας ξανά και ξανά ένα μοτίβο μηρυκασμού και αυτοκριτικής.
• Όταν αισθάνεστε ανήσυχοι και φοβισμένοι, είναι εύκολο να σπρώξετε τον εαυτό σας σε έναν ανόητο περισπασμό αντί να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας.

Με άλλα λόγια, όλοι έχουμε την τάση να κολλάμε σε συνήθεις τρόπους ανταπόκρισης στο στρες και στα επώδυνα συναισθήματα. Νιώθουμε άσχημα και οι προεπιλεγμένες συμπεριφορές μας ξεκινούν, συχνά χωρίς ιδιαίτερη επίγνωση.

Δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο πράγμα που έκανες ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα.

Αν κάθε φορά που νιώθετε άγχος, αρχίζετε να ανησυχείτε -και μετά διαπιστώνετε ότι η ανησυχία σας κάνει μόνο πιο ανήσυχους-μήπως ήρθε η ώρα να σκεφτείτε έναν νέο τρόπο ανταπόκρισης στο άγχος;

Εάν κάθε φορά που αισθάνεστε λυπημένοι, αρχίζετε να μηρυκάζετε -και στη συνέχεια διαπιστώνετε ότι ο μηρυκασμός σας κάνει να αισθάνεστε χειρότερα για τον εαυτό σας- ίσως είναι καιρός να σκεφτείτε έναν νέο τρόπο αντίδρασης στη λύπη;

Εάν κάθε φορά που αισθάνεστε θυμωμένοι, επικρίνετε άλλους ανθρώπους -και στη συνέχεια διαπιστώνετε ότι το να είστε επικριτικοί απλώς σας κάνει να αισθάνεστε χειρότερα για τον εαυτό σας μακροπρόθεσμα- ίσως είναι καιρός να σκεφτείτε έναν νέο τρόπο να ανταποκριθείτε στον θυμό σας.

• Δείτε με μια νέα προοπτική. Αναρωτηθείτε: Πώς θα το έβλεπε κάποιος άλλος αυτό;
• Πειραματιστείτε με νέες συμπεριφορές. Δοκιμάστε να δαγκώνετε τη γλώσσα σας αντί να ξεσπάτε στους άλλους. Ή καλέστε έναν φίλο αντί να απομονωθείτε.
• Μελετήστε άλλους ανθρώπους. Δώστε προσοχή στο πώς τα άτομα που θαυμάζετε ανταποκρίνονται σε δύσκολες καταστάσεις και στρες: Τι κάνουν διαφορετικά και πώς μπορεί να φαίνεται αυτό για σένα;
• Γίνετε επιστήμονας στη ζωή σας: παρατηρήστε τι δεν λειτουργεί, διατυπώστε μια νέα θεωρία, δοκιμάστε τη και δείτε πώς λειτουργεί.

 

4. Να είστε διεκδικητικοί σχετικά με τις αξίες σας

Η πραγματική τραγωδία της χρόνιας συναισθηματικής ταλαιπωρίας, είναι

ότι καταναλώνεστε τόσο πολύ στην ανακούφιση του πόνου σας, που χάνετε τα πράγματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία: τις αξίες και τις φιλοδοξίες σας.

Όταν αισθανόμαστε οποιοδήποτε είδος πόνου -συμπεριλαμβανομένου του συναισθηματικού πόνου- η προσοχή μας στρέφεται στην εύρεση του ταχύτερου δυνατού τρόπου για να ανακουφιστούμε από αυτόν.

Ο συναισθηματικός πόνος, ανεξάρτητα από το πόσο σοβαρός είναι, δεν είναι από μόνος του επικίνδυνος -καμία ποσότητα θλίψης ή άγχους, για παράδειγμα, δεν μπορεί να σας βλάψει.

Υπάρχει ένα κόστος σε αυτή τη στρατηγική στιγμιαίας αποφυγής πόνου:

Όταν ξοδεύετε όλο τον χρόνο σας τρέχοντας μακριά από αυτό που δεν θέλετε, μένει λίγη ενέργεια για να τρέξετε προς αυτό που θέλετε.

Και ενώ αυτή η στρατηγική του να προσπαθείς να ξεπεράσεις τον πόνο σου έχει νόημα σε διαισθητικό επίπεδο, σχεδόν ποτέ δεν λειτουργεί μακροπρόθεσμα. Και στην πραγματικότητα, συχνά κάνει τα πράγματα χειρότερα:

• Το να αποφύγετε τη θλίψη σας , πνίγοντάς το με συνεχή απόσπαση της προσοχής, απλώς τη διαιωνίζει.
• Το να αποφύγετε το κοινωνικό σας άγχος μη βγαίνοντας τόσο πολύ, απλώς το εντείνει.
• Η αποφυγή των στόχων σας επειδή φοβάστε την αποτυχία μόνο χειροτερεύει τα προβλήματα αυτοεκτίμησής σας.

Το αντίδοτο σε μια ζωή χρόνιας αποφυγής είναι η διεκδίκηση.

Η δημιουργία της συνήθειας της διεκδικητικότητας σημαίνει να μάθεις να ακολουθείς αυτό που θέλεις με αυτοπεποίθηση και να θέτεις όρια σε αυτά που δεν θέλεις με δύναμη:

• Ζητείστε ένα καλύτερο τραπέζι στο εστιατόριο, παρόλο που ανησυχείτε ότι ο σερβιτόρος μπορεί να σκεφτεί άσχημα για σας.
• Πάρτε την απόφαση να αφήσετε τη δουλειά σας και να δοκιμάσετε μια νέα καριέρα παρόλο που φοβάστε.

Στο τέλος, ο μόνος τρόπος για να αισθάνεστε πραγματικά και σταθερά καλύτερα είναι να αρχίσετε να κινείστε προς τις αξίες σας και τα πράγματα που έχουν μεγαλύτερη σημασία, ακόμα κι αν δεν σας αρέσει.

 

Συνοψίζοντας:

Η ψυχική υγεία δεν καθορίζεται από τη κληρονομικότητά σας ή από το αν σκέφτεστε θετικά. Η ψυχική υγεία χτίζεται και διατηρείται μέσω της καλλιέργειας υγιεινών, συνεπών συνηθειών.

Από τη συντακτική ομάδα του Α.Λ.Π.

———————————————————————————————————

Μάθετε πώς οι συνήθειες επιδρούν στην ποιότητα ζωής και την ψυχοσωματική μας υγεία

από τον Γεώργιο Π. Χρούσο,

Καθηγητή Ενδοκρινολογίας & Παιδιατρικής ΕΚΠΑ,

 

κάνοντας κλικ εδώ!